به گزارش روابط عمومی، نشست «وضعیتسنجی تاریخ شفاهی زنان در قم» با حضور جمعی از مسئولان جامعه الزهرا سلاماللهعلیها و مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مرکز اسناد حوزههای علمیه در سالن جلسات مدیریت جامعه الزهرا سلاماللهعلیها برگزار شد.
این نشست به عنوان یکی از پیش نشست پانزدهمین اجلاسیه تاریخ شفاهی با عنوان «فرهنگ و دین» و در راستای فعالیتهای کارگروه ویژه روایت در دبیرخانه چهلمین سال تأسیس جامعه الزهرا سلاماللهعلیها تشکیل شد.
سرکار خانم ملیحه عرب خزائلی در این نشست، با تبریک حلول ماه مبارک رجب و میلاد باسعادت حضرت امام محمدباقر علیهالسلام، بر اهمیت نگاه تاریخی در تحلیل پدیدههای اجتماعی تأکید کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب بارها تصریح کردهاند که هر پدیدهای بدون شناخت تاریخ آن، قابل قضاوت دقیق نیست و یکی از ابزارهای استعمار، تخریب و انهدام هویت تاریخی ملتهاست؛ از همین رو ثبت تاریخ شفاهی، بهویژه در حوزه زنان، یک وظیفه راهبردی به شمار میآید.
رئیس مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها با اشاره به تعریف تاریخ شفاهی، افزود: تاریخ شفاهی یک روش نوین پژوهشی مبتنی بر گفتوگوی فعال، هدایتشده و آگاهانه میان مصاحبهگر و مصاحبهشونده است و با خاطرهگویی صرف تفاوت اساسی دارد. حضور مصاحبهگر متخصص، از ارکان اصلی تاریخ شفاهی محسوب میشود و این روش امکان شنیدهشدن صداهایی را فراهم میکند که تاکنون در تاریخ رسمی مجال بروز نداشتهاند.
خزائلی با بیان اینکه تاریخ شفاهی در جهان سابقهای حدود ۷۰ ساله دارد، خاطرنشان کرد: تاریخ شفاهی در ایران عملاً از دهه ۶۰ آغاز شده و عمده آثار آن به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اختصاص دارد؛ با این حال، در حوزه زنان، بهویژه زنان قم، هنوز ظرفیتهای فراوانی مغفول مانده است.
وی با اشاره به نمونههایی از آثار تاریخ شفاهی زنان، از جمله کتابهای مرتبط با زنان زندانی دوران پهلوی، زنان فعال در دفاع مقدس و خاطرات مادران شهدا، تصریح کرد: اگرچه نقش بانوان در این آثار پررنگ است، اما غالباً زنان در قالب نقشهای مادری و همسری روایت شدهاند و هویت مستقل آنان بهعنوان کنشگران تاریخی کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ موضوعی که باعث شده تاریخ شفاهی در بسیاری موارد به خاطرهنگاری تقلیل یابد.
رئیس مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها با تأکید بر ظرفیتهای منحصربهفرد قم، گفت: قم بهعنوان خاستگاه علم، مادر انقلاب و محل شکلگیری بزرگترین حوزه علمیه خواهران جهان تشیع، دادههای گستردهای در حوزههای معارفی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی دارد که میتواند مبنای تولید آثار فاخر در تاریخ شفاهی زنان باشد.
ضبط تاریخ شفاهی 58 شخصیت زن در مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها
وی در ادامه به فعالیتهای مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها اشاره کرد و گفت: این مرکز از سال ۱۴۰۲ فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون تاریخ شفاهی ۵۸ شخصیت زن در حوزههای مختلف ضبط شده است. این پروژهها شامل تاریخ شفاهی حوزههای علمیه خواهران پیش و پس از انقلاب، زنان فعال در عرصههای علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، بانوان معینه حج، همسران و فرزندان علما، اجتهاد بانوان، زنان فعال در دفاع مقدس، زنان مبارز انقلاب و زنان حاضر در جبهه مقاومت بینالملل است.
خزائلی با بیان اینکه بخشی از این فعالیتها بهصورت مشترک با مرکز اسناد انقلاب اسلامی و مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما انجام شده است، افزود: این همکاریها زمینه حضور بانوان در بانک اندیشمندان و ثبت نظاممند روایتهای تاریخی آنان را فراهم کرده است.
بازسازی سیر شکلگیری حوزههای علمیه خواهران در مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها
وی یکی از دستاوردهای مهم این پروژهها را بازسازی سیر شکلگیری حوزههای علمیه خواهران دانست و اظهار کرد: تاریخ شفاهی امکان بازخوانی دقیق مکاتب علمی بانوان پیش از انقلاب، از جمله مکتب فاطمیه، دارالزهرا، مکتب توحید و مکتب علی را فراهم کرده و بسیاری از ابهامات تاریخی موجود در این زمینه را رفع کرده است؛ ابهاماتی که حتی در محافل علمی بینالمللی نیز مطرح بودهاند.
رئیس مرکز اسناد جامعه الزهرا سلاماللهعلیها در پایان ابراز امیدواری کرد: با توسعه نگاه علمی به تاریخ شفاهی زنان و ثبت منسجم روایتهای آنان، بتوان نقش اثرگذار زنان در انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و تحولات اجتماعی را بهعنوان میراثی ماندگار برای آیندگان حفظ و منتقل کرد.
نقش تاریخ شفاهی در هویتبخشی به طلاب و دانشجویان/ روایتهای ناگفته قم؛ فرصتی مغفول در تاریخ شفاهی ایران
در این نشست، حجتالاسلاموالمسلمین فروغی رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم با اشاره به قدمت تاریخ شفاهی در ایران از دهه پنجاه، عنوان کرد: برخی موضوعات، کاملاً مختص زمان و مکان خود بودهاند؛ بهویژه در قم و ایران، اما هنوز بهدرستی روی آنها کار نشده است. ما روایتهای بسیار ارزشمند و پرقصهای داریم که اگر ضبط شوند، بعدها میتوانند دستمایه رمان، داستان و آثار فرهنگی شوند. این اتفاق دقیقاً باید همینجا بیفتد.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم اظهار داشت: اگر تاریخ شفاهی این مجموعهها در اختیار طلبه و یا دانشجو قرار بگیرد، در او احساس هویت و مسئولیت نسبت به مجموعه شکل میگیرد.
حجتالاسلاموالمسلمین فروغی با بیان اینکه پژوهشهای متعددی درباره زنان دیندار و نهادهای دینی زنان در ایران انجام شده است، تصریح کرد: برخی از این پژوهشها که در گذشته صورت گرفته، میتواند به عنوان پایاننامه تحصیلات تکمیلی دنبال شود و آثار ارزشمندی در سطح بالا تولید کرد.
تأکید بر ضرورت پیشینهنگاری بانوان حوزوی
جناب آقای مسعود پیرانی رئیس مرکز اسناد حوزه و روحانیت نیز در این نشست، با اشاره به روند تأسیس مرکز اسناد حوزه جامعهالزهرا سلاماللهعلیها، از تلاشها و همراهی مجموعههای مختلف در شکلگیری این مرکز قدردانی کرد و این اقدام را آغاز گامی مهم در راستای ساماندهی اسناد و مدارک بانوان حوزوی دانست.
رئیس مرکز اسناد حوزه و روحانیت، بر ضرورت فرهنگسازی در حوزه پیشینهنگاری تأکید کرد و گفت: بخشی از مشکلات و آسیبهایی که امروز در حوزه با آن مواجه هستیم، ناشی از ناآگاهی نسبت به پیشینه و تاریخچه فعالیتها است.
پیرانی با اشاره به تجربه حدود یک دهه فعالیت در مرکز اسناد حوزه، اظهار امیدواری کرد مجموعه این اقدامات و همکاریها بتواند به رشد، نبوغ و بالندگی هرچه بیشتر حوزههای علمیه خواهران و برادران منجر شود.
نظرات